Integracja sensoryczna - cóż to za cudo?

Twórczyni metody SI - dr Jean Ayres definiuje integrację sensoryczną jako proces, w którym następuje organizacja dostarczanych do naszego organizmu wrażeń, tak by mogły być wykorzystane w celowym, zakończonym sukcesem działaniu

Kiedy bodźce przepływają w zorganizowany i zintegrowany sposób, ludzki mózg może je wykorzystać do tworzenia wyobrażeń dotyczących nas samych oraz otaczającego świata, zachowań czy do przyswajania wiedzy – do adekwatnych reakcji na bodźce.

Założenia teoretyczne zostały opisane przez doktor Jean Ayres:

· ludzki mózg funkcjonuje jako całość, każda jego część ma do wykonania określone zadanie i jest zależna od innych;

· praca wyższych struktur korowych jest zależna od integracji dokonującej się na niższych poziomach mózgu – zwłaszcza w pniu;

· podstawą prawidłowego uczenia się i zachowania jest niezakłócony rozwój procesów integracji sensorycznej;

· neurony mózgu dziecka i układy zmysłów powinny być stymulowane i używane, aby móc prawidłowo się rozwijać. Jeśli mózg nie otrzymuje odpowiedniej ilości bodźców z narządów zmysłów, jego komórki obumierają;

· centralny układ nerwowy jest plastyczny. Mózg dostosowuje się do wpływających bodźców sensorycznych, niektóre jego partie mogą nawet przejmować funkcje innych struktur jeśli zaistnieje taka potrzeba.

Uważa się, że trzy układy sensoryczne leżące u podstaw całego rozwoju dziecka dostarczają bodźce do stymulacji wyższego rzędu:

· przedsionkowy;

· dotykowy;

· proprioceptywny.

Układ przedsionkowy znajduje się w uchu wewnętrznym. Prawidłowo funkcjonujący układ przedsionkowy odpowiada za:

- kontrolowanie ruchów związanych z przyspieszeniami liniowymi i kątowymi,

- odbieranie informacji związanych z działaniem siły grawitacji,

- orientację w położeniu ciała a stosunku do powierzchni ziemi,

- informowanie ośrodkowego układu nerwowego o położeniu głowy w relacji do szyi i reszty ciała oraz otaczającej przestrzeni,

- podtrzymywanie prawidłowego napięcia mięśniowego,

- wyzwalanie odruchów niezbędnych do utrzymywania pozycji ciała w spoczynku,

- wyzwalanie odruchów ocznych i koordynacji pracy obu oczu,

- utrzymanie pola widzenia w czasie ruchów głowy,

- zabezpieczanie prawidłowej organizacji wokół linii środkowej ciała,

- poczucie bezpieczeństwa grawitacyjnego,

- ma wpływ na rozwój mowy,

- wpływ na autonomiczny układ nerwowy (przewód pokarmowy, odruch wymiotny).

Zaburzenia w obszarze układu przedsionkowego utrudniają funkcjonowanie dziecka na co dzień oraz przeszkadzają w nauce. Nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu przedsionkowego mogą mieć charakter podwrażliwości lub nadwrażliwości.

Dysfunkcje o charakterze podwrażliwości przedsionkowej przejawiają się

-wzmożoną potrzebą ruchu obrotowego,

-obniżonym napięciem mięśniowym w obrębie ciała i aparatu mowy,

-utrzymaniem nieprawidłowej postawie ciała,

-wzmożonym napięciem w kończynach,

-zaburzeniami równowagi,

- zaburzeniami w kontroli postawy,

-słabą współpracą obu stron ciała,

Dysfunkcje o charakterze nadwrażliwości przedsionkowej – przejawiają się:

-lękiem przed oderwaniem stóp od podłoża,

-szuraniem nogami,

-chorobą lokomocyjną,

-lękiem przed ruchem obrotowym i ruchem w tył,

-strachem przed upadkiem lub wysokością,

-niechęć do huśtawek , zjeżdżalni , karuzeli , zabaw na trampolinie,

-problem z oceną odległości.

Układ propriocepcji odbiera informację z mięśni, stawów, ścięgien. Prawidłowe działanie tego systemu wpływa na sprawne poruszanie się i wykonywanie czynności ruchowych bez konieczności kontroli wzrokowej. Pomaga budować schemat ciała i poczucie, gdzie znajdują się nasze części ciała i jak się poruszają. Układ proprioceptywny ma duży wpływ na rozwój funkcji motorycznych i koordynację ruchów .

Charakterystyczne objawy zaburzeń w zakresie propriocepcji to :

-niekontrolowane chaotyczne ruchy,

-dążenie do mocnego uścisku,

-u małych dzieci tendencja do gryzienia i szczypania siebie i innych,

-niszczenie zabawek i przedmiotów z powodu braku kontroli nad własnym dotykiem.

Układ dotykowy:

Układ dotykowy jest największym i najbardziej pierwotnym systemem zmysłowym. Pomaga różnicować to, czego dotykamy i gdzie jesteśmy dotykani. Ostrzega przed nieoczekiwanymi lub niebezpiecznymi wrażeniami dotykowymi. Ma wpływ na poczucie bezpieczeństwa, równowagę emocjonalną, koncentrację uwagi i funkcje ruchowe.

Odbieranie wrażeń dotykowych odbywa się za pomocą czucia powierzchniowego i różnicującego.

Czucie powierzchniowe pozwala nam lokalizować miejsce dotyku bez udziału wzroku, odróżniać faktury materiału, powierzchnie i kształty.

Czucie różnicujące to odbieranie wrażeń związanych z bólem , temperaturą i ciśnieniem .

Nieprawidłowości w zakresie odbierania i przetwarzania bodźców dotykowych to nadwrażliwość lub obronność dotykowa.

Charakterystyczne objawy nadwrażliwości dotykowej to:

-postawa wycofująca, wzdryganie się na dotyk, niechęć do fizycznego kontaktu z rówieśnikami,

-unikanie wszelkich manipulacji w obrębie głowy , twarzy i jamy ustnej,

-nadruchliwość i zaburzenia koncentracji uwagi,

-preferowanie bycia ubranym od stóp do głów, noszenie obszernych ubrań, niechęć do zdejmowania butów,

-nietolerancja określonych konsystencji potraw,

-unikanie lepienia, malowania palcami i zabaw np. w piasku,

-trzymania przyborów do pisania opuszkami palców.